اگر نگیم که این معضل یکی از معظلات اصلی جهان اسلام یا کوچکتر از اون جهان تشیع باشه حتما یکی از معضلات اصلی و مهم کشور افغانستان بعنوان یکی از کشورهای مسلمان هست.
از اواخر قرن 19 میلادی تا به امروز البته به استثناء دوره 20 ساله جهاد (1358- 1378) هر ساله بعد از نوروز و با گرم شدن هوا در مناطق مرکزی افغانستان ( هزارستان یا هزاره جات: مناطق با اکثریت قاطع شیعه ) شاهد ورود بی رویه و مسلحانه پشتون های کوچی افغان و پاکستانی (عشایر) به این مناطق سردسیر و مراتع حاصل خیز نسبی می باشیم.
مناطق مرکزی افغانستان با توجه به عوارض جغرافیای خود ( کوهستانی با دره های تنگ) توانایی فراهم کردن مایحتاج اولیه برای دام های مردم کشاورز و دام پرور خود را ندارد حال گله های چندین هزار نفره شتر این کوچیان خشن که بماند!
با شروع فصل گرما و آغاز فصل کار مردم کشاورز این مناطق نگرانی مردم چند برابر شده و مجبور هستند در دستی بیل و در دست دیگر اسلحه برای دفاع از خود و ناموس خود در مقابل تهاجم ناگهانی کوچی مسلح باشند و هر ساله تعدادی هم در این راه شهید می شوند.
حوزه نفوذ احزاب جهادی در هنگام جنگ با ارتش دولت مرکزی و ارتش شوروی
متن زیر به قلم یکی از محققین جوان هزاره بوده که سعی کرده اشنایی کاملی از این معضل تاریخی ارائه کند.
(متن به گویش دری نوشته شده است).
هرساله حضور کوچی ها در مناطق شمال،غرب و مرکز(هزارستان)باعث درگیری و ناامنی های این مناطق میگردد.امسال نیز سرازیرشدن کوچیها دربهسود (هزارستان)سبب ناآرامی این منطقه گردیده است ، اینها در حالی که باسلاحهای سنگین مسلح اند وبدون اینکه فامیلهای خودراهمراه داشته باشند واردبهسود شده اند بدین شکل وارد شدن اینها سئوال برانگیز بوده ، زمانیکه وارد این مناطق شدند با در گیری وزورگویی زمینهای زراعتی اهالی راطعمه مواشی خود نموده و بنا به گفته بعضی از منابع باعث قتل تعدادی از مردم شده اند صدها فامیل فرار نموده به ساحات امن پناه برده اند اینگونه حرکت کوچیها در امن ترین ساحات که طی چندسال گذشته بعد از شکست طالبان از آرام ترین مناطق بوده اند ، این آرامش وامنیت باعث گردیده که مراکز فرماندهی نا امنی ها در افغانستان بفکر متشنج کردن هزارستان بیفتد که دسته های کوچی وغیرکوچی آمده وباعث قتل،غارت وچور چپاول گردند.
اما کوچی و کوچی گری ریشه در تاریخ قبیله سالارانه ای کشور داشته ودارد که با اندک تامل و دقت حرکت کوچی ها درمرکزافغانستان (هزارستان ) ریشه به طرح و پلان حاکمیت های مستبد پیشه ای گذشته دارد.
خودکوچی ها مردمان فقیر و مستضعف می باشند اما